Việt Nam hiện đã có những tiêu chuẩn và công nghệ hỗ trợ truy xuất, quản lý nguồn gốc hàng hóa. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn đang gặp nhiều trở ngại liên quan đến dữ liệu và mã định danh.
Tại hội thảo về xác thực truy xuất nguồn gốc diễn ra ngày 8/7 tại Hà Nội, Đại tá Phạm Minh Tiến – Phó Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia (Bộ Công an) cho biết, chỉ trong 5 tháng đầu năm, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý hơn 40.000 vụ việc liên quan đến buôn lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng với tổng mức xử phạt lên đến 6.500 tỷ đồng.
“Đặc biệt, hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm và dược phẩm đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng người dân”, ông nhấn mạnh.
Theo Đại tá Tiến, việc truy xuất nguồn gốc hiện nay tồn tại nhiều bất cập: hệ thống mã định danh chưa thống nhất trên toàn quốc, dữ liệu bị phân mảnh giữa các bộ ngành, hoạt động truy xuất còn mang tính hình thức, chưa làm rõ được chuỗi cung ứng từ nguyên liệu đến sản xuất và tiêu dùng. Thêm vào đó, việc kiểm soát hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử còn kém hiệu quả, người tiêu dùng thiếu công cụ xác thực, cơ quan chức năng xử lý thủ công, chưa chủ động và chưa chặt chẽ. Mặt khác, doanh nghiệp cũng không bắt buộc phải tham gia hệ thống này.
Ông Tiến cũng chỉ ra rằng: “Sự thiếu liên kết giữa truy xuất nguồn gốc với kiểm tra chất lượng, cùng việc thiếu một cơ sở dữ liệu tập trung, là nguyên nhân khiến việc giám sát hàng hóa chưa đạt hiệu quả mong muốn.”
Chia sẻ thêm tại sự kiện, ông Bùi Bá Chính – Quyền Giám đốc Trung tâm Mã số, Mã vạch Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, Việt Nam đã triển khai nhiều nền tảng phục vụ cho hoạt động truy xuất nguồn gốc, trong đó nổi bật là Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia chính thức đi vào hoạt động từ tháng 10/2024.
Bên cạnh đó, Việt Nam đã tham gia Hệ thống định danh toàn cầu GS1 từ năm 1995 và ban hành 35 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) liên quan đến truy xuất nguồn gốc. Trong đó có TCVN 13274:2020 hướng dẫn định dạng các mã dùng cho truy vết sản phẩm, hàng hóa. Các công cụ như QR code, NFC hay RFID cũng ngày càng được ứng dụng phổ biến.
Tuy nhiên, theo ông Chính, điểm mấu chốt vẫn là làm sao để truy xuất được toàn bộ chuỗi sản phẩm.
Lấy ví dụ về một chai nước đóng chai được bày bán ở nhiều siêu thị, ông cho biết: người tiêu dùng có thể biết đây là sản phẩm của Việt Nam nhờ mã vạch 893, nhưng thông tin cụ thể về nguồn gốc chai nhựa hay nguồn nước bên trong lại không có.
Ông Chính cũng đề cập đến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa được Quốc hội thông qua vào tháng 6. Luật này đã đưa vào các quy định về ứng dụng mã số định danh để quản lý sản phẩm theo chuỗi, công nhận nhãn điện tử tương đương nhãn vật lý và đưa ra khái niệm “Hộ chiếu sản phẩm”, giúp sản phẩm Việt có cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế tốt hơn.
Theo ông, để truy xuất toàn chuỗi một cách hiệu quả, dữ liệu cần được chia sẻ và liên thông giữa các bộ, ngành, địa phương. Cũng cần xây dựng một nền tảng quốc gia xác thực định danh sản phẩm và kết nối với các công cụ định danh cá nhân, tổ chức như VNeID.
Đại diện Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia (NDA), ông Nguyễn Huy – Trưởng ban Công nghệ, cho biết hiện có nhiều doanh nghiệp đã phát triển các hệ thống xác thực sản phẩm riêng nhưng phần lớn chỉ mang tính nội bộ. Ông nhấn mạnh rằng một giải pháp toàn diện cần đảm bảo khả năng triển khai đồng bộ trên toàn quốc, xác thực an toàn, vận hành thời gian thực và có khả năng tích hợp quốc tế.
Ông Huy cũng cho biết, NDA đã phát triển Nền tảng định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc hàng hóa quốc gia do Trung tâm Dữ liệu Quốc gia quản lý. Nền tảng này cho phép người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng tham gia kết nối, mỗi sản phẩm được gắn một mã định danh duy nhất. Giải pháp ứng dụng công nghệ blockchain thông qua NDAChain, cho phép việc xác thực minh bạch, tự động và không thể chỉnh sửa, đảm bảo bằng chứng lưu trữ toàn vẹn.
Giai đoạn triển khai ban đầu dự kiến bắt đầu từ quý III/2025 và sẽ thí điểm tại một số địa phương, nhóm ngành vào quý IV cùng năm, đồng thời hoàn thiện khung pháp lý về định danh sản phẩm.
Theo Đại tá Phạm Minh Tiến, việc triển khai nền tảng truy xuất nguồn gốc hiện đại ứng dụng công nghệ tiên tiến như blockchain sẽ là giải pháp then chốt giúp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm an toàn thị trường và gia tăng tính minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng. Ông đánh giá cao việc nền tảng này được phát triển bởi đội ngũ kỹ sư trong nước, phù hợp với đặc thù thị trường nội địa và được định hướng theo hướng tích hợp, chuẩn hóa với hạ tầng dữ liệu quốc gia.
“Đặc biệt, khi Việt Nam đẩy mạnh hội nhập và xuất khẩu, việc chứng minh nguồn gốc, chất lượng và quy trình sản xuất sản phẩm thông qua hệ thống truy xuất sẽ góp phần tạo dựng niềm tin với các đối tác quốc tế, đồng thời tăng cường khả năng giám sát thị trường nội địa, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các doanh nghiệp chân chính”, ông Tiến kết luận.
Nếu doanh nghiệp của bạn đang cần tìm một giải pháp chuyển đổi số toàn diện – đặc biệt trong các khâu như kê khai thuế, hạch toán kế toán một cách tự động, minh bạch và chính xác – thì anaX là lựa chọn phù hợp để đồng hành.
Với các giải pháp phần mềm tối ưu, anaX cam kết sát cánh cùng doanh nghiệp trong quá trình số hóa, từng bước nâng cao hiệu quả quản trị – từ tài chính, kế toán cho đến điều hành tổng thể – đảm bảo tiết kiệm chi phí, đồng thời mang lại hiệu quả thực tế rõ rệt.
